طراحی مجتمع مسکونی در یزد با تأملی بر نقش «حیاط» در خانه های سنتی

طبیعت خاستگاه انسان و محمل زندگی اوست و قرابتی خاص بین انسان و طبیعت وجود دارد؛ چراکه ماده اولیه خلقت انسان از طبیعت گرفته شده است. بنابراین وابستگی او به طبیعت غیر قابل انکار است. در گذشته این پیوند ناگسستنی از طریق تجلی حیاط در کالبد معماری صورت می گرفت. اما امروزه با توجه به تغییراتی که در انسان امروزی بوجود آمده و بواسطه آن، تغییر در نیازهای او و نحوه برآورده کردن این نیازها، شیوه زندگی او نیز متفاوت شده است که خود عاملی تأثیرگذار بر سکونت و کالبد امروزی است. اما مسئله ی اساسی گسیختگی پیوند انسان با طبیعت در طول تغییراتی است که در کالبد و شیوه ی سکونت انسان امروزی اتفاق افتاده است. بی هویت شدن حیاط از لحاظ کاربردی در عصر امروز می تواند یک نمونه از سرعت تغییر بدون آمادگی در شیوه ی سکونت انسان امروزی به-حساب آید. یا به عبارتی دگرگونی، ورود و پذیرش بسیاری از پدیده های جدید مانند آپارتمان، سریع تر از آن صورت می گیرد که جامعه بتواند آداب و عادات سنتی خود را پشت سر گذاشته و با فرهنگ کاربرد آن ها هماهنگ شود. حیاط که در گذشته جزئی از فضاهای مسکن و قلمروی خصوصی ساکنین و در ارتباطی تنگاتنگ با زندگی بوده است، اکنون با تغییر مناسبات و شکل جدید زندگی و متناسب با آن پدید آمدن روابط اجتماعی در حوزه های مسکونی، دچار تغییراتی شده است. حیاط های امروزی در این روند روبه رشد جوامع امروز به عنوان فضایی جهت پاسخ گویی به نیازهای مختلف جسمی، روحی و روانی ساکنین در جهت افزایش آسایش و بالا بردن نیازهای انسان ها نیست و به پس مانده ای از ساخت و ساز کالبدی بنا تبدیل شده است. حیاط تنها یک فضای مهم در خانه نیست، بلکه هویت و معماری کل خانه را شکل می دهد؛ گویی هندسه خانه از حضور و تعین حیاط تقدیر می شود. و حیاط می تواند حقیقت خانه و معماری آن را در خود جای دهد. لذا حیاط نه فقط عضو برتر و لاینفک خانه است بلکه عالی ترین و حقیقی ترین تحقق و تعین حیاط در مکان خانه متجلی می گردد. عجین شدن معماری خانه با حیاط نمود مطلوب ترین نحوه سکونت و ایجادکننده ی عالی ترین مکان برای آن است که کامل ترین، زیباترین و لطیف ترین تجلی مفهوم حیات در خانه را سبب می شود. امید که بتوان از نتایج حاصل جهت پیشبرد پژوهش های آتی در راستای سایر ابعاد حیاط استفاده نمود و به پشتوانه ی آن به طراحی هایی با چنین کیفیت های فضایی دست یافت.